Asaassii(Gill)

Asaassiin ykn Qaarundaan ( Afaan ingiliffaan : Gill ) qamaa qurxummiinleen, lafbishaaneewwan, fi bineeldootni biroo tokko tokko bishaan

kessatti harganuuf itti fayyadamaniidha. Asaassiin gummeewwan kutaalee baallee fakkaatan kan Asaasii liilana() jedhamuu iraa kan jiramanii fi bishaan qaama bineensichaa keessa akka socho'u taasisaanidha. Kunis bishaan oksijiinii bulbulame of keessaa qabufi erga bineensichi bishaan sana liqimsee booda. Oksijiiniin sun dhiiga bineensichaa keessatti xuuxamuun kaarboon daayi’oksaayidiin dhiiga bineensichaa keessaa bahee karaa Asaassiiwwaniin bishaanitti gadhifama.

Asaassiin qurxummii fi raacha cinaacha mataa isaanii irratti dhokatu. Shaarkiin morma isaanii irratti ciccitaa asaaassiiwwan hedduu qabu. ilmoon salamander asaassiin akka baala mataa isaanii keessaa ba’anii ba’an qabu.

Habuutta (Mushrooms) keessatti, asaassiin caasaa gonfoo (cap) habuutta jalatti argamuu ta'ee yeroo wal-hormaataa dhukkeen (spore) keessatti qophaa'u dha.

Ilbiisonni bishaan keessa jiraatan tokko tokko plastron, kan gosa gill jedhamu qabu. Rifeensa addaa kan bishaan sun cirracha ilbiisota sanaa irraa fageessuudha . Kunis bishaan jala osoo jiranii oksijiinii fudhachuu fi kaarboon daayi’oksaayidii akka balleessan isaan dandeessisa.

Hikkaa

Asaassiin gummeewwan kutaalee baallee fakkaatan kan Asaasii liilana() jedhamuu iraa kan jiramanii fi bal’ina dirraa guddaa gaazota jijjiiruuf kennan dha. Bishaan oksijiinii bulbulame baay’ee xiqqaa waan of keessaa qabuuf jijjiirraa gaazii orgaanizimoota bishaanii keessatti bal’inni dirraa guddaan murteessaadha. Filaamentonni giiliiwwan qurxummii keessa jiran tarreedhaan xiyyoo giiliiwwanii keessatti gurmaa’aniiru. Tokkoon tokkoon filaameentii gollarkee (laameelaa) kan of keessaa qabu yoo ta’u, isaanis baxxeewwan ujummoo dhiigaa qaqalloo wajjin kan dhihaatani dha. Dhiigni ujummoolee dhiigaa xixiqqoo kanaan gara giilii keessaa fi ala socho’a. Asaassoonni qurxummii keessatti argaman kutaa qaama isaanii keessaa muraasa qofa kan qabaatan taʼus, fuulli sirna hargansuu balʼaan filaameentoonni uumaman guutummaa orgaanizimii gaazii gaʼumsa qabu akka jijjiiru godha.