Saanduqa sursaga
Televijiiniin gosa qunnamtii mallattoo suuraa fi sagalee tarmitara irraa fudhatudha. Kutaan "tele-" jedhu afaan Giriikiitiin "fagoo" jechuu yoo ta'u "-mul'ata" jedhu immoo visio /visio/ "arguuf" ("argisiisuu") Roomaa irraa kan fudhatamedha. Walumaagalatti, televijiiniin meeshaa qunnamtii suuraa socho’aa (yeroo baay’ee sagaleedhaan) bakka tokko irraa gara bakka biraatti dabarsuudhaaf gargaarudha. Yoo kun ta'e televijiiniin zeendaa suuraa waraabuu fi suuraa fudhataa lamaanuu of keessatti qabata, garuu akka idileetti fudhataa suuraa qofa waamna.
Seenaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Bara 1873tti ( 1865 ) Carraaqqiin injinarii Ingilizii Wolby Smith godhe elementiin selenium ifa akka dabarsu mul'ise .
Bara 1884tti Paul Gottlieb Nippkow, lammii Jarmanii, diskiin geengoo yeroo diskiin kun naanneffatu hundatti ispiraalii ta'e hojjetee, ifa fuulduraa irraa dhufu boolla keessa darbee dallaa kaameraa seeliiniyeemii irraa hojjetame irratti akka bu'u taasiseera. Ifni yeroo dallaa rukutu ifa sana gara anniisaa elektirikii jijjiiruun fakkii bifa kaarentii elektirikiitiin karaa sibiilaa erguu danda’a. But this time there was no amplifier, kanaaf suuraan ergamaa jiru xiqqaa ture.
Waggaa 27 booda bara 1911 Lammiin Raashiyaa Booris Roosing yeroo jalqabaaf teknooloojii SIRTI fayyadamuun suuraa sochii erguu fi fudhachuuf nama jalqabaati. Garuu fakkiiwwan socho’an boca ji’oomeetirii qabu turan, i.e. roga sadii, iskuweerii, fi kkf.
Waggaa 7 booda bara 1925 John Logie Baird, qorataan lammii Iskootilaandii, suuraawwan socho'an 2 istaayilized erguu danda'eera, achiis bara 1926. Suuraa gurraachaafi adii dabarsuun gahaadha. Yeroo kanatti, furmaanni fakkiiwwan ergaman yeroo tokkotti sarara 30 waan ta’eef, fuula namaa adda baasuun rakkisaa ta’us, ni danda’ama ture. Obbo Baird Amajjii 18 1918 du'aan boqotan . (26 Guraandhala 1926) Yeroo jalqabaaf televijiinii irratti mul'ateera.
Bara 1927tti Herbert Ives, hojjetaan Bell Labs, sekondii tokkotti suuraa 16 Washitandisii irraa gara Magaala newyoorkii . Itti fufee raadiyoodhaan gara Whippany , New Jersey tti erge . Bara sanatti, Fiiloo Firaanswort sirna televijiinii guutuu isa jalqabaa kan elektirikii iskaaniin qofa hojjetu hojiirra oolcheera . (1920) Buufatni tamsaasa televijiinii jalqabaa Schenectady, New York keessatti baname ; Hanga har'aattis naanna'aa jira.
Dhugaa dubbachuuf, sirni televijiinii balʼinaan itti fayyadamu inni jalqabaa bara 1929tti Jarmanitti itti fayyadamaa ture. dha. Bara 1936tti ( 1928 ) Jarmaniin Taphoota Olompikii televijiiniidhaan tamsaasuun kan dandeesse siʼa taʼu, namoonnis taphoota kana kallattiin mana isaaniitti ilaaluu dandaʼaniiru.
Sana booda sagantaa gurraachaafi adii jalqabaa Yunaayitid Kingidam keessatti bara 1928tti; Bara 1933 Ameerikaatti hojjetame. Buufatni jalqabaa Afrikaa keessatti Naayijeeriyaa fi Kibba Roodeeshiyaa (amma Zimbaabuwee ) keessatti bara 1952, fi Dhaabbanni tamsa'isa Itoophiyaa (ETV) bara 1956 eegale.
Biyyoonni lama - Tuvalu fi Kiribati - yeroo ammaa televijiinii mataa isaanii hin tamsaasan; Haa ta'u malee, tamsaasa biyyoota biroo irraa dhufu achitti ilaalamuu danda'a.
TV halluu qabu
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Achiis, Caamsaa 26, 1920 A.L.I (July 3, 1928A.L.A), Baird yaaliin jalqabaa televijiinii halluudhaan dabarsuu godhe.
Garuu televijiiniin halluu kalaqamus, tamsaasni waggoota itti aananiif irra caalaa gurraachaafi adii ta'ee hafe. Kunis teknooloojiin kun qaala'aa, ulfaataa fi safara gaarii kan hin qabne waan ta'eef. Suuta suutaan bara 1946 ( 1954 ) irraa eegalee biyyoonni gara tamsaasa halluu fi televijiinii halluu agarsiisuu danda’u gurguruutti ce’uu jalqaban. Guraandhala 1946tti, NBC, buufata tamsaasa Ameerikaa, gartokkoon gara Kelleritti jijjiirame; Garuu namoonni hedduun yeroo sanatti televijiinii halluu agarsiisu bitachuu hin dandeenye. Bara 1955 hanga 1959, buufataaleen gurguddoon Ameerikaa biroo, ABC fi CBS, akkasumas gara Keller kan ce'an yoo ta'u, lakkoofsi fudhatoota Keller gadi bu'uu itti fufe. Bara dheeraa gurraacha-adii booda jijjiiramni Klerm hawaasa keessatti fide akka interneetii guddaa ta'uu isaa booda.
Jaappaan bara 1952, Meeksikoo bara 1955; Kanaadaan tamsaasa kan jalqabde bara 1958, Gamtaan Awurooppaa fi Gamtaan Sooviyeetii bara 1959, Kootdivuwaar bara 1962, Awustiraaliyaan ammoo bara 1967 . Itoophiyaa keessatti raabsiin Keller bara 1976 irraa eegalee argameera . Bara 1977tti Rumaaniyaaa biyya addunyaa irratti tamsaasa gurraachaafi adii irraa gara tamsaasa halluutti jijjiiramte keessaa ishee dhumaa taate.