Sidi Boushaki

Wikipedia irraa
Sidi Boushaki

Sidi Boushaki (A.L.A 1394 – 1453) hayyuu ti'ooloojii malikii ta'ee naannoo magaalaa Thenia, Aljeers irraa gara bahaatti km 54 (34 mi) fagaattee argamtutti dhalate. Inni naannoo baayyee hafuuraa kan gatii fi naamusa Islaamaa olaanaa wabii Islaamaa Aljeeriyaa keessaa qabu keessatti guddate.[1][2][3][4][5]

Dhalootaa fi hidda dhalootaa[gulaali | lakkaddaa gulaali]

Sidi Boushaki Ez-Zaouaoui bara 1394 AD ganda Soumâa naannoo Tizi Naïth Aïcha, Khachna Massif, dheerina Djurdjura keessatti dhalate.[6][7]

Dhaloonni isaa babal’ate Abuu Ishaaq Ibraahim bin Faayid bin Muusaa bin Umar bin Said bin Allaal bin Said al-Zawawii dha.[8][9]

Seenaa Jireenyaa[gulaali | lakkaddaa gulaali]

Barnoota isaa kan jalqabe ganda Thala Oufella (Soumâa) Thénia keessatti bara 1398 Dh.K.D, dura bara 1404 Dh.K.Dtti Béjaïatti makamuu isaa dura, baay’ee xiqqaa ta’ee, barnoota isaa itti fufuuf.[10]

Achitti hayyuu ti’ooloojii beekamtii qabu kan Kaabilii irraa dhufe Ali Menguelleti biratti akka barattuutti Qur’aanaa fi fiqh Maalikii barate.[11]

Béjaïa yeroo sanatti jalqaba jaarraa kudha shanaffaatti wiirtuu amantii fi bakka dhiibbaa Suufiyyaa ture.[12]

Bakka itti imalu bara 1415 gara Tuunisitti kan godhe yoo ta’u, achitti beekumsa isaa waa’ee Maaliikii Madhhab gadi fageeffate.[13]

Achitti tafsiira Qur’aanaa abbaa murtii Abuu Abdallah Al Kalchani biratti barate, fiqicha Maalikii Yaakub Ez-Zaghbi irraa argate.[14]

Bu'uura (Oussoul) Islaamummaa keessatti barataa Abdelwahed Al Fariani ture.[15]

Bara 1420tti gara gaarreen Béjaïa deebi'ee achitti afaan Arabaatiin Abd El Aali Ibn Ferradj keessatti gadi fageenyaan itti fufe.[16]

Bara 1423 gara Qosxanxinoos dhaqee waggoota dheeraaf jiraate, barsiisa amantii Musliimaa (Aqidah) fi loojikii "Abu Zeid Abderrahmane" keessatti argate, maqaa ijoollee "El Bez" jedhamuun moggaafame.[17]

Inni asoosamaa, keeyyata, fiqh fi saayinsii ti’ooloojii yeroo sanaa harka caalu Ibnu Marzuq El Hafid (1365 - 1439) keessatti barate, hayyuu Maghreb fi Tlemcen kan Qosxanxinoos beekumsa isaa lallabuuf daawwate, abbaa isaa Ibn waliin akka hin burjaajofneef Marzuq El Khatib (1310 - 1379) jedhamuun beekama.[18][19]

Hajjii fi qo’annoof Makkaatti makame, achiis gara Damaasqootti ce’ee achitti barsiisa Imaamu Ibnu Al-Jazarii saayinsii Qur’aanaa irratti hirmaate.[20]

Bara 1453tti du'ee, gaarreen Thenia naannoo Zawiyet Sidi Boushaki jedhamutti gosa dhaloota isaa Kabyle Igawawen keessatti awwaalame.[21]

Zawiyaa[gulaali | lakkaddaa gulaali]

Waggoota dhumaa jireenya isaa keessa Kaabiliyaatti deebi’ee, Siidii Boushaakiin sana booda zawiyaa tokko hundeessee akka obbolummaa suufii Qadiriyyaa Suufiyyaa Sunnii jedhutti duuka buutota isaa (muridoota) barsiise.[22][23]

Zawiyaan kun barsiisaa fi koorsii jalqabbii naannoo kana keessatti Oued Isser fi Oued Meraldene Galaana Meditiraaniyaanii fuuldura jirutti marfamee kennameen guutummaa Kaabiiliyaa gadii keessatti iddoo dhiibbaa sammuu fi hafuuraa ture.[24][25]

Ajajni Suufiyyaa Qadiriyyaa zawiyaa kana keessatti jaarraa sadiif hanga tariqaa Rahmaniyyaa naannoo Aljerois fi Kaabiliyaa keessatti akka fakkeenya adeemsa ascetic tti aangoo qabatutti baayyee hin hordofamne.[26][27]

Kitaabota[gulaali | lakkaddaa gulaali]

Kitaabonni isaa gama saayinsii Islaamaa hedduu kan hammatan yoo ta’u, isaanis:

Hiikkaa fi saayinsii Qur'aanaa (al-tafsîr wa al-qirâ'ât)[gulaali | lakkaddaa gulaali]

  • Tafsiir al-Zawwii hiika (tafsiira) Qur'aanaa (Afaan Arabaa: تفسير الزواوي) dha.[28][29]

Seera Islaamaa (fiqh)[gulaali | lakkaddaa gulaali]

  • Tuhfat Al-Mushtaq ibsa gabaabaa Mukhtasar Khalil seera Maliki keessatti (Afaan Arabaa: تحفة المشتاق في شرح مختصر خليل) dha.[30]
  • Karaa mijeessuun daraaraa Rawd Khalil irraa baafame tokkoof ibsa Mukhtasar Khalil gabaabsee seera Maliki (Afaan Arabaa: تسهيل السبيل لمقتطف أزهار روض خليل) ti.[31]
  • Lolaan laga Abbayyaa ibsa Mukhtasar Khalil gabaabsee seera Maalikii (Afaan Arabaa: فيض النيل) ti.[32]

Afaan Arabaa[gulaali | lakkaddaa gulaali]

  • Walaloo seera caaslugaa parsing kitaaba Ibn Hishaam al-Ansarii irratti seera caaslugaa Arabaa ibsuu keessatti Ibnu Hishaam al-Ansarii (Afaan Arabaa: نظم قواعد الإعراب لابن هشام).[33]
  • Talkhis al-Talkhis ibsa kitaaba Talkhis al-Miftah jedhu kan dubbii, hiikkaa fi dubbii (Afaan Arabaa: تلخيص التلخيص) irratti kennamedha.[34]
  • Kitaaba kitaaba Al-Alfiyyaa Ibnu Malik kan sintaksii irratti Ibnu Malik ibsu (Afaan Arabaatiin: شرح ألفية ابن مالك).[35]

Akkasumas ilaali[gulaali | lakkaddaa gulaali]

Wabii[gulaali | lakkaddaa gulaali]

  1. "2012 توشيح الديباج وحلية الابتهاج ، محمد بن يحيى القرافي ، ت د. علي عمر" – via Internet Archive. 
  2. مخلوف ،الشيخ, محمد بن محمد (January 1, 2010). شجرة النور الزكية في طبقات المالكية 1-2 ج1. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. ISBN 9782745137340 – via Google Books. 
  3. "نظم قواعد الإعراب لابن هشام - ويكي مصدر". ar.wikisource.org. 
  4. الضوء اللامع لأهل القرن التاسع – via Internet Archive. 
  5. بليل, عبد الكريم; الاكاديمي, مركز الكتاب (January 1, 2018). التصوف والطرق الصوفية. مركز الكتاب الأكاديمي. ISBN 9789957353346 – via Google Books. 
  6. نيل الابتهاج بتطريز الديباج. January 2013. ISBN 9782745174758 – via Internet Archive. 
  7. السخاوي, شمس الدين محمد بن عبد الرحمن بن محمد (March 1, 1936). "الضوء اللامع لأهل القرن التاسع- الجزء الأول". ktab INC. – via Google Books. 
  8. غالي/البوصادي, محمد عبد الله بن زيدان بن (January 1, 2012). تحريم نهب أموال المعاهدين للنصارى. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. ISBN 9782745175977 – via Google Books. 
  9. الرحمن/السخاوي, شمس الدين محمد بن عبد (January 1, 2003). الضوء اللامع لأهل القرن التاسع 1-6 ج1. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. ISBN 9782745137135 – via Google Books. 
  10. كتاب تاريخ الجزائر العام للشيخ عبد الرحمان الجيلالي – via Internet Archive. 
  11. do-dorrat-al7ijal. www.dorat-ghawas.com – via Internet Archive. 
  12. شجرة النور الزكية في طبقات المالكية - محمد مخلوف ( نسخة واضحة ومنسقة ) – via Internet Archive. 
  13. "ص160 - كتاب معجم أعلام الجزائر - إبراهيم بن فائد بن موسى بن عمر بن سعيد أبو اسحاق الزواوي القسنطيني - المكتبة الشاملة الحديثة". al-maktaba.org. 
  14. موسوعة العلماء و الأدباء الجزائريين. الجزء الثاني، من حرف الدال إلى حرف الياء. Al Manhal. January 1, 2014. ISBN 9796500167794 – via Google Books. 
  15. "(معجم المؤلفين (علماء". ktab INC. – via Google Books. 
  16. "موسوعة التراجم والأعلام - إبراهيم بن فائد بن موسى بن عمر بن سعيد بن علال بن سعيد النبروني الزواوي". www.taraajem.com. 
  17. "الموسوعة الميسرة في تراجم أئمة التفسير والإقراء والنحو واللغة". IslamKotob – via Google Books. 
  18. بابا/التنبكتي, أحمد (January 1, 2013). نيل الابتهاج بتطريز الديباج. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. ISBN 9782745174758 – via Google Books. 
  19. "من شيوخ وتلاميذ ابن مرزوق الحفيد رحمه الله - منتديات التصفية والتربية السلفية". www.tasfia-tarbia.org. Archived from the original on 2021-04-11. Retrieved 2022-06-27. 
  20. "إبراهيم بن فائد القسنطيني". vitaminedz.com. 
  21. "ثلة من علماء قسنطينة". ar.islamway.net. 
  22. "Zaouïa of Sidi Boushaki". wikimapia.org. 
  23. Rédaction, La (April 13, 2017). "Boumerdès". 
  24. "Zaouïa de Sidi Boushaki - Wikimonde". wikimonde.com. 
  25. "Archive copy". Archived from the original on 2021-04-11. Retrieved 2022-06-27. 
  26. "Sidi Boushaki". 
  27. https://arachne.uni-koeln.de/Tei-Viewer/cgi-bin/teiviewer.php?manifest=BOOK-ZID874712
  28. أحمد/الداوودي, شمس الدين محمد بن علي بن (January 1, 2002). طبقات المفسرين. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. ISBN 9782745133281 – via Google Books. 
  29. "كشف الظنون" – via Internet Archive. 
  30. الحفيد, محمد بن أحمد العجيسي/ابن مرزوق (January 1, 2016). نور اليقين في شرح حديث أولياء الله المتقين (سلسلة الرسائل والدراسات الجامعية). Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. ISBN 9782745101891 – via Google Books. 
  31. "نظم بوطليحية" – via Internet Archive. 
  32. الحفيد, محمد بن أحمد العجيسي/ابن مرزوق (January 1, 2018). الألفية الصغيرة المسماة الحديقة في علوم الحديث الشريف. Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية. ISBN 9782745185723 – via Google Books. 
  33. "أرجوزة نظم قواعد الإعراب الزواوي" – via Internet Archive. 
  34. "شرح منظومة الزواوي" – via Internet Archive. 
  35. "الجامع الحاوي لمعاني نظم الزواوي إعداد وتقديم الفقيه الحسين بلفقيه". December 3, 2019 – via Internet Archive. 

Dubbisa dabalataa[gulaali | lakkaddaa gulaali]

Marsariitiiwwan alaa[gulaali | lakkaddaa gulaali]