Madaalqa

Wikipedia irraa

Xinjiree keessatti, Madaalqi ( Ingliffaan homoeostasis ) adeemsa lubbu-qabeeyyiin madaala fiiziyooloojii qaamaa isaa eeguuf taasisani dha. Baayoloojii fi fiiziyoloojii keessatti yaad-rimee bu’uuraa yoo ta’u, dalagaa fi lubbuun jiraachuu lubbu qabeeyyii sirnaan akka hojjetan waan taasisuufi. Homeostasis madaallii daayinamikii kan mala duubdeebii to’atamu of keessaa qaba.

Homeostasis keessatti jijjiiramoonni fiiziyoloojii adda addaa kan akka ho’a qaamaa, sadarkaa pH, sadarkaa guluukoosii dhiigaa fi dhiibbaa dhiigaa, daangaa dhiphoo keessatti dammaqinaan to’atamu. Looppiiwwan duubdeebii (feedback loops) homeostasis eeguu keessatti gahee murteessaa qabu. Malli duubdeebii gosa lama qaba: duubdeebii hin'eentaa fi duubdeebii eyyantaa.

Malli duubdeebii hin'eentaa jijjiirama ofirraa ittisuu fi walmadaalummaa eeguuf hojjetu. Fakkeenyaaf, ho’i qaamaa yoo ol ka’e, malawwan duubdeebii hin'eentaa deebii qaama qabbaneessuu kan akka dafquu fi ujummoo dhiigaa bal’isuu ni kakaasu.

Malli duubdeebii eeyyentaan (positive feedback mechanisms) adeemsa jijjiiramni ykn taatee tokko of guddisee ykn of cimsee jijjiirama daran guddaa fidu dha. Haa ta’u malee, akkaataa idileetti xumura qabu. Fakkeenyi duubdeebii eeyyentaa adeemsa dhiigni itti itituu yoo ta’u, Kantarsoon dhiigaa(platelets) keemikaalota kantarsoo dhiigaa baay’ee gara bakka miidhaan irra ga’etti harkisan gadi lakkisuudhaan dhiigni akka itituu taasisa.

Homeostasis seelonni, tishuuwwan, qaamolee fi dhumarratti guutummaa orgaanizimii sirnaan akka hojjetaniif barbaachisaa dha. Orgaanizimoonni jijjiirama keessoo fi alaa wajjin akka madaqan kan taasisu yoo ta’u, kunis naannoo keessoo sukkaa'aa adeemsa fiiziyoloojii sirrii ta’eef barbaachisaa ta’e mirkaneessa.