Aangessoo(ekispoonentii)

 

Caatoo y = b x hundeewwan adda addaa b : .

Herrega keessatti Aangessoonni (ekispoonentii) mallattoo herregaa lakkoofsa tokko ofuma isaatiin baay’isuu irra deddeebi’amee bakka bu’uuf gargaarudha. Isaanis lakkoofsota baayyee guddaa yookiin xiqqaa ibsuuf karaa mijataa dha. akka Iraarfii(supperscriptii) gara mirga lakkoofsa hendeetti barreeffamaniidha.

$$b^{n}=\underbrace {b\times b\times \dots \times b\times b} _{n{\text{ times}}}.$$

Ekspooneentiin akka Irrarfiittin(supperscriptii) gara mirga lakkoofsa hendeetti barreeffamaniidha. Haala sana keessatti, bⁿ " b angoo nttin ol kaafame", b aangoo n" jedhama.

Fakkeenya:

2³ = yeroo dubbifnuu 2 anngoo 3

Seerota Ekspooneentii/Aangeessoo

Seerotni eksaapooneenshiyaalii tuuta amaloota herregaa fi hariiroo kanneen ibsitoota eksaapooneentii hirmaachisu too’achuu fi salphisuuf nu gargaarani dha. Seerotni kun hojiiwwan akka baay’isuu, hir’isuu fi Aangoo tokkotti ol kaasuu salphaatti akka raawwannu nu dandeessisu. Seerota eksaapooneenshiyaalii beekamoo ta’an tokko tokko kunooti:

1. Seera baay'ataa: Yoo ibsitootn aangeesso'oo  hundee walfakkaataa lama qaban baay'isuun, angeesoota walitti ida'uu ni dandaama. Fakkeenyaaf, a^m * aⁿ = a^m+n.
2. Seera Hiruu: Yoo ibsitootn aangeesso'oo  hundee walfakkaataa lama qaban hiruu, angeesoota walitti hirisuu ni dandaama. Fakkeenyaaf, a^m * aⁿ = a^m-n.
3. Seera Aangoo/paawarii: Yeroo ibsa eksaapooneenshiyaalii gara eksaapooneentii biraatti ol kaaftu, eksaapooneentota baay’isuu dandeessa. Fakkeenyaaf, (a^m)ⁿ = a(^m*n).
4. Seera Ekspooneentii Zeeroo: Hundeen zeeroo hin taane kamiyyuu yoo angoo zeerootti ol kaafame 1 ta'a. Fakkeenyaaf, a⁰ = 1, bakka 'a' lakkoofsa zeeroo hin taane kamiyyuu ni ta'a.
5. Seera Ekspooneentii wawwee: hudeen zeeroo hin taane gara eksaapooneentii wawweetti yoo ol kaafame, fuggisoo hundee  eksaapooneentii pozaatiiviitti ol kaafame waliin walqixa. Fakkeenyaaf, a^(-n) = 1 / (aⁿ).
6. Seera Ekspooneentii Tokkoo: Lakkoofsi kamiyyuu  aangoo 1tti ol kaafame lakkoofsa ofii isaa wajjin walqixa. Fakkeenyaaf, a¹ = a.