Yuukireen
Feyeslmxamd | |||
---|---|---|---|
| |||
![]()
| |||
Ballina | km² | ||
Baayyina ummataa | () | ||
Tuuta'insa ummataa | /km² | ||
Faaruu | |||
Koodii lakkoofsa bilbilaa | +380 |


Yuukireen biyya Yuurooppi keessa jirtu. Mootummaa guddaa guutummaatti kutaa addunyaa kana keessatti argamu kan garaagarummaa teessuma lafaa guddaa qabu. baay'ina ummataa gara miliyoona 30, afaanota waliigalaa lama - dhalootaan Yukireen fi lammaffaa Raashiyaa sababa koloneeffataa darbe
Seenaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Umrii jalqabaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Jaarraa 7ffaa-9ffaa keessa naannoon kun ummatoota Islaavii Bahaa kanneen kutaalee Yukireen ammayyaa irraa gara kutaa dhiha Raashiyaa ammayyaatti godaananiin kan qubate ture. Bara giddu galeessaa keessa naannoon biyyoota lamaanii qaama mootummaa tokkoo yoo ta'u, magaalaan guddoon ishee Kiiv turte. Jaarraa 12ffaa keessa Kiivaan Ruus gara mootummoota adda addaatti bittinnaa'uu jalqabe. Jaarraa 12ffaa keessa Yuri Drohoruky, ilmi ja’affaan mootii Kievan Volodymyr Monomakh, teessoo dhaaluu waan hin dandeenyeef lafa kaaba bahaa dhuunfachuu jalqabe[2].

Kanaaf, walakkeessa jaarraa 12ffaatti gosootni Islaavii lafa kutaa giddu galeessaa Federeeshinii Raashiyaa ammayyaa keessatti of argatan. Osoo isaan hin dhufin dura naannoon Moskoo gosoota Finnota ammayyaatti dhihoo ta'aniin kan jiraatan yoo ta'u. Mootummaa Vladimir-Suzdal fi Kievan Principality gidduutti waraanni ka'ee, Kievan Rus irraa adda ba'uuf sababa ta'e
Bara 1240tti weerara Baatuu booda hogganaan bulchitoota kaabaa Aleeksaandar Neevskii ilma guddifachaa Baatuu ta'ee, Aleeksaandar waraana gama Hordeen godhame irratti hirmaachuu isaatiin ilmi isaa ganna kudha jahaa Daniil mootii Moskoo isa jalqabaa akka ta'u taasiseera. Magaalaan durii barbaachisaan kan biraan Raashiyaa ammayyaa keessatti Veliky Novgorod yoo taatu, isheen Moskoo waliin dorgomti, bara 1478 qofa Moskoodhaan mo'amte.
Saboonni Yukireen fi Beelaaruus gara fuula duraa jaarraa 14ffaa keessa Raashiyaa gara fuula duraa irraa adda ba’anii qaama Duchy Guddaa Lituwaaniyaa ta’an (hanga jaarraa 18ffaatti saboonni lamaan waliin jiraachaa turan; har’a afaan Yukireen fi Beelaaruus dhibbeentaa 84 wal fakkaatu).
Jaarraa 15ffaa keessa gareen Warqee bittinnaa'ee kutaan isaa guddaan mootummaan Muscovite michoota isaa fi ollaa isaa duraanii wajjin keessumaa Grand Duchy of Lithuania irratti waraana geggeesse. Yeroo baayyee magaalaa Smolensk irratti waldhabdeen uuma. Ummanni Raashiyaa ummatoota Islaavii Bahaa irraa kan dhufe yoo ta'u, bara mootummaa Muscovite jaarraa 16ffaa keessa saba addaa ijaare[3][4][5][6].
Jaarraa 15ffaa-16ffaa keessa, elite Yukireen ijaarame - Zaporizhian Cossacks, loltoota weerara ollaa irraa ummata eegan. Lammiileen Raashiyaa ammayyaa jaarraa 17ffaa keessa dachee Yukireen kan dhufan yoo ta’u, Yukireenoonni bara 1654tti yeroo waraana bilisummaa fi weerara Poolaandi mormuu ummata Yukireen hoggansa Bohdan Khmelnytsky jalatti Raashiyaa waliin waliigaltee raawwatan[7].
Lammiileen Yukireen akka lammiitti kan hin ilaalamne yoo ta’u, Raashiyaa keessatti hojii humnaa kan ergaman yoo ta’u, kunis waliigaltee bara 1654 cabseera.(Yeroo ijaarsa Sulula Laadogaa haala qulqullina hin qabneen lammiileen Yukireen 10,000 du’aniiru). Kunis warraaqsa bara 1708 Ivaan Mazepaan durfamuun gamtaa Raashiyaa waliin qabu cabsee Siwiidin akka michuutti filate[8].

Bara 1775tti Raashiyaan Koosaakii Yukireen fi masaraa isaanii Sich barbadeessuun lammiilee Yukireen hedduu garboomsuu fi imaammata Russification (Afaan Raashiyaa: Русификация) akka ta'u taasiseera. Raashiyaan afaanii fi aadaa Yukireen ukkaamsite. Fakkeenyi imaammata akkasii labsii Ems (Afaan Raashiyaa: Эмский указ) fi labsii Ministira Dhimma Biyya Keessaa Raashiyaa Pyotr Valuev (Afaan Raashiyaa: Валуевский зиклуркирал) kan afaan dhalootaa Yukireen fayyadamuu dhorkudha[9].
Bara 1914tti, Emperor Niqolas II waggaa dhibbaa dhaloota barreessaa beekamaa Yukireen Taras Shevchenko Impaayera Raashiyaa keessatti akka hin kabajamne dhorke[10].
Jalqaba bara 1917tti Warraaqsi Fulbaana Aleeksaandar Kerenskiin durfamu sirna mootummaa kuffisee Raashiyaa gara rippabiliikaatti jijjiiruun ummatoota kanaan dura cunqurfamaa turan hedduun bilisummaa isaaniif falmuuf carraa kenne[11] [12].
Dhuma bara 1917tti aangootti erga dhufanii booda, Leeniin naannoo Rippabiliika Raashiyaa duraanii keessatti waraana biyya keessaa labse, kunis waraana bara 1917-1921 dabalatee ture. Rippabiliika Ummata Yukireen fi Raashiyaa Sooviyeet gidduutti, kunis Yukireen Poolaandi fi Raashiyaa gidduutti akka qoodamu taasiseera (bara 1922 irraa eegalee - Gamtaa Sooviyeet). Biyyattiin Shororkeessummaa Diimaatiinis haalaan miidhamteetti[13]
Bara 1932-1933tti sirni Sooviyeet kan Joozeef Istaaliin jalatti bulchaa ture Holodomor (hongee namtolcheedhaan qindaa’e) kan addunyaa irra caalaan duguuggaa sanyii ummata Yukireen irratti beekamtii argate, lubbuu namoota hanga miliyoona 10 galaafate[14]
Bara 1937tti NKVD (booda Ministeera Dhimma Keessaa USSR jedhamee moggaafame) hayyoota, namoota aadaa fi saayintistoota Yukireen hedduu rasaasaan rukutee dhoksaan reeffa isaanii Bosona Bykivnyaan keessatti awwaale, bakka siidaan erga USSR kuftee booda dhaabame. Bara 1941 hanga 1945tti Naaziin guutummaa biyyattii qabatanii ummata Yukireen keessaa harka shan keessaa tokko balleessan[15]..

Bara 1960–1980moota keessa yeroo mootummaan Sooviyeet mormii ukkaamsee, namoota ilaalcha siyaasaa adda addaa qaban gara mana hidhaatti ergee hospitaala sammuu keessa kaa’e, mormituu Yukireen beekamaan Vasyl Stus ture[16] [17]. Bara 1985 hanga 1991tti Gamtaan Sooviyeet kufee, Hagayya 24, 1991 Yukireen walabummaa labsite.
Bara 2012 aangootti kan dhufan Vilaadmiir Puutiin aangootti erga dhufee yeroo muraasa booda loltoota gara daangaa Yukireenitti sochoosuu jalqabe. Aangoo irra turuuf Pirezidaantiin Yukireen yeroo sanaa Viktor Yanukovych bara 2013tti Puutiin loltoota erguu fi Yukireen akka weeraru waamicha dhiyeessan, kunis waan Euromaidan ykn Warraaqsa Kabajaa jedhamuun beekame kaase.
Fulbaana 20, 2014 Yaanuukooviich Kiiv keessa osoo jirtuu Raashiyaan peninsula Kiriimiyaa ofitti fudhachuu kan jalqabde yoo ta’u, Ebla 12, 2014 erga Yaanukooviich baqatee booda Raashiyaan baha Yukireen irratti haleellaa waraanaa jalqabde. Igor Girkin, qondaalli Tajaajila Nageenya Federaalaa Raashiyaa, haleellaa magaalaa Slavyansk irratti raawwatame hooggane. Ebla 13 Yukireen haleellaa Raashiyaa dhaabuuf ATO (dula farra shororkeessummaa) eegalte[18] [19][20][21]

Bara 2022tti Raashiyaan karaa “Donetsk People’s Republic,” kan bulchaan ishee jalqabaa saayintistii siyaasaa Moskoo Aleeksaandar Borodai ture, waraana dhoksaa Yukireen irratti bantee gara waraana guutuutti guddate. Bara 2022 guutuu Raashiyaa keessatti mormiin farra waraanaa hedduun tajaajila nageenyaatiin ukkaamfame ture[22].[23].
Yukireen keessatti Raashiyaan yakka waraanaa hamaa raawwachaa jirti, kunis naannoo namoonni baay’een jiraatan irratti dhukaasa banuun, magaalota akka Mariupol guutuu barbadeessuun, akkasumas namoota nagaa Yukireen deeggartan jechuun haleeluu dabalatee, kanneen keessaa dararaa gamoolee mana jireenyaa keessatti argaman gadi aanaa keessatti raawwatamu dabalatee. Yakki hamaan ummata nagaa Yukireen irratti raawwatame dhukaasa Bucha irratti raawwatame yoo ta’u, kunis Amajjii 2022 raawwatame[24] [25] [26] [27]
Naannolee qabaman keessatti, Raashiyaan ogbarruu afaan Yukireen manneen barnootaa, muuziyeemii fi mana kitaabaa ulaagaa Raashiyaa hin guunne keessatti barbadeessuu jalqaban, akkasumas sirna kaampii "filtration" kan namoonni nagaa itti hidhamanii fi dararaman uumuu jalqaban. Fi “Raashiyaan Yukireen waliin maal gochuu qabdi” (Template:Lang-ru) – monograafii falaasama Raashiyaa Timofey Sergeyetsev, kan hayyuun seenaa Timofey Snatsder “kitaaba barnootaa Raashiyaa duguuggaa sanyii irratti xiyyeeffate” jedhee waame[28] [29] [30][31] [32].
Maddoota fi wabiiwwan
[gulaali | lakkaddaa gulaali]
Yuurooppi |
Aayerlaandi | Aayislaandi | Albeeniyaa | Andooraa | Armeeniyaa | Beelaarus | Beeljiyeem | Boosniyaa fi Herzegoviinaa | Bulgeeriyaa | Cheekiyaa | Deenmaark | Fiinlaandi | Firaansi | Giriik | Hangaarii | Islovaakiyaa | Isloveeniyaa | Ispeen | Istooniyaa | Iswiidin | Jarmanii | Ji'oorjiyaa | Kirooshiyaa | Kosoovoo | Laativiyaa | Laaksembargi | Liikteenistaayin | Lituheeniyaa | Maqedooniyaa | Moldoovaa | Monaakoo | Mooltaa | Moonteneegroo | Neezerlaandi | Noorwey | Oostiriyaa | Poolaandi | Poorchugaal | Raashiyaa | Romaaniyaa | Saan Maariinoo | Saayippires | Sarbiyaa | Siwiizerlaandi | Tarkii | Vaatikaan | Xaaliyaanii | Yunaayitid Kingidem | Yuukireen |
- ↑ [1]
- ↑ Прибалтийско-финские народы России / Отв. ред. Е.И. Клементьев, Н.В. Шлыгина. — М.,: Наука, 2003. — С. 361. — 671 с.
- ↑ Тарас А. Е. Войны Московской Руси с Великим княжеством Литовским и Речью Посполитой в XIV—XVII вв. — М.; Минск : АСТ; Харвест, 2006. — 800
- ↑ Русско-литовские и русско-польские войны // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907
- ↑ Кром М. М. Стародубская война (1534—1537). Из истории русско-литовских отношений. — М.: Рубежи XXI, 2008.
- ↑ Записки о Московіи XVI вѣка сэра Джерома Горсея. Переводъ съ англійскаго Н. А. Бѣлозерской. Съ предисловіемъ и примечаніями Н. И. Костомарова.— С.-Петербургъ: Изданіе А. С. Суворина, 1909. — 159 с.
- ↑ XIVЯК МОСКВА ЗНИЩИЛА ВОЛЮ ДРУКУ КИЄВО-ПЕЧЕРСЬКОЇ ЛАВРИ
- ↑ Об отмене стеснений малорусского печатного слова
- ↑ ВАЛУЄВСЬКИЙ ЦИРКУЛЯР
- ↑ Ювілей Т.Г. Шевченка і студентські заворушення в Києві 100 років тому
- ↑ Корніеєнко Агніешка Розстріляне відродження / Rozstrzeelane odrodzenie, Краків-Перемишль 2010 (пол.), 272 с.
- ↑ Від українізації до русифікації. Інформаційний бюлетень ЗП УГВР. — Ч. 2. — Нью-Йорк, 1970.
- ↑ Репресовані кінематографісти. Актуальна пам'ять: Статті й документи /Кінематографічні студії. Випуск п'ятий. — К.: «Кіно-Театр»; «АРТ КНИГА», 2017. — 176 с.
- ↑ Історія української літератури XX століття: у 2 кн.: 1910—1930-ті роки: Навч. посібник/ за ред. В. Г. Дончика. — Кн. 1. — К.: Либідь, 1993. — С. 21.
- ↑ Українська література XX століття: навч.-метод. посіб. для студентів 2-го курсу, які навчаються за спец. 035 — Філологія (заоч. форма) / Нар. укр. акад., каф. українознавства; упоряд. О. В. Слюніна. — Харків: Вид-во НУА, 2018. — 128 с.
- ↑ Каганов Ю. О. Опозиційний виклик: Україна і Центрально-Східна Європа 1980-х — 1991 рр. — Запоріжжя, 2009.Касьянов Г. В. Незгодні: українська інтелігенція в русі опору 1960- 80-х років. — К., 1995
- ↑ Русначенко А. М. Національно-визвольний рух в Україні середина 1950-х — початок 1990-х років. — К., 1998.
- ↑ Террористы привязали мужчину с украинским флагом к столбу в Зугрэсе
- ↑ Попавший в плен боец АТО рассказал об издевательствах толпы у "столба позора"
- ↑ НЕZЛАМНІ: Ірина Довгань - історія донеччанки, катованої окупантами за допомогу українським бійцям
- ↑ Патріотка Ірина Довгань, яку катували терористи, розповіла, чому не вважає себе героїнею
- ↑ Москалёв Алексей Владимирович
- ↑ Пошкоджена будівля медзакладу, є загиблі: РФ завдала повторного удару по Києву
- ↑ Laruelle M. Accusing Russia of fascism (англ.) // Russia in Global Affairs. — 2020. — Iss. 18, no. 4. — P. 100—123.
- ↑ Garaev D. The Methodology of the ‘Russian World’and ‘Russian Islam:’New Ideologies of the Post-Socialist Context (англ.) // The Soviet and Post-Soviet Review. — 2021. — Iss. 48, no. 3. — P. 367—390.
- ↑ Лариса Дмитрівна Якубова. Рашизм: звір з безодні. — Akademperiodyka, 2023. — 315 с.
- ↑ Tsygankov, Daniel Beruf, Verbannung, Schicksal: Iwan Iljin und Deutschland // Archiv fuer Rechts- und Sozialphilosophie. — Bielefeld, 2001. — Vol. 87. — 1. Quartal. — Heft 1. — S. 44—60.
- ↑ 'You can't imagine the conditions' - Accounts emerge of Russian detention camps
- ↑ Mariupol Women Report Russians Taking Ukrainians To 'Filtration Camps'
- ↑ Ukrainians who fled to Georgia reveal details of Russia’s ‘filtration camps’
- ↑ Russia's genocide handbook
- ↑ Это настоящий концлагерь: 21 фильтрационный лагерь создали оккупанты на Донетчине