Ribduu
Ribduun (ykn Gololleessaan, Kaasbaroon, Afaan Ingiliffaan: Pulley) maashinii salphaa kan golollee (wheel) siiqqee (axle) isaa irratti naanna'uu fi funyoo (rope) gololicha irra deemu of keessatti qabatuudha. Kaayyoon isaa inni guddaan ulfaatina guddaa humna xiqqaa fayyadamuun ol-kaasuu ykn kallattii humnaa jijjiiruudha. Sirni ribduu wal-xaxaan Sirna Tooytuu (Block and Tackle) jedhamuun beekama. Ribduuwwan yeroo baayyee tuuta'anii hojjetu, kunis hamma humna ulfaatina tokko sochoosuuf barbaachisu daran xiqqeessa.
Ribduun salphaa fakkaatus, meeshaalee gurguddoo fi wal-xaxaa kan akka meggoo (ykn olbaaftuu) fi olfuutuu (cranes) keessatti bu'uura murteessaadha.
Seenaa Isaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Yaadni ribduu bara durii irraa eegalee kan jiruudha. Saayintistiin beekamaan Giriikii durii, Arkimides, akkaataa ribduuwwan wal-makaan humna guddisan bal'inaan ibseera. Plutarch, seenaa barreessaan Giriikii, akka gabaasetti Arkimides doonii waraanaa guddaa, namootaan guutame, humna ofii isaatiin qofa fayyadamuun sirna ribduu wal-makaa (compound pulleys) fayyadamee sochooseera. Kunis dandeettii maashinoota salphaa kanaa agarsiisa.
Akkaataa Hojii Isaa: Faayidaa Mekaanikaalaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Bu'aan guddaan ribduu Faayidaa Mekaanikaalaa (Mechanical Advantage - MA) kennuu isaati. Faayidaan Mekaanikaalaa baayyata humni ati itti fayyadamtu ittiin guddatuudha. Fakkeenyaaf, yoo Faayidaan Mekaanikaalaa 2 ta'e, ulfaatina Niwutan 100 qabu kaasuuuf humna Niwutan 50 qofa fayyadamta jechuudha.
Gosoota Ribduu
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Ribduuwwan akkaataa siiqqeen isaanii itti kaa'ametti bakka gurguddoo sadiitti qoodamu.
1. Ribduu Dhaabbataa (Fixed Pulley)
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Ribduun gosa kanaa siiqqee dhaabbataa kan hin sochoone qaba.
- Dalagaa Isaa: Inni humna hin xiqqeessu. Faayidaan isaa inni guddaan kallattii humnaa jijjiiruu qofa. Fakkeenyaaf, ulfaatina ol-kaasuuf gad-harkisuun namaaf caalaatti salphaadha.
- Faayidaa Mekaanikaalaa (MA): Faayidaan Mekaanikaalaa isaa 1 dha. Kana jechuun humni ati fayyadamtu ulfaatina kaasamu wajjin wal-qixa.
2. Ribduu Socho'aa (Movable Pulley)
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Ribduun gosa kanaa siiqqee bilisaan socho'uu danda'u qaba. Ribduuchi ulfaatinicha wajjin ol-socho'a.
- Dalagaa Isaa: Inni humna ulfaatina kaasuuuf barbaachisu walakkaan xiqqeessa. Sababni isaas, ulfaatinichi kutaalee funyoo lamaan gidduutti hihhirama.
- Faayidaa Mekaanikaalaa (MA): Faayidaan Mekaanikaalaa isaa 2 dha.
3. Ribduu Wal-makaa (Compound Pulley)
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Kun wal-makaa ribduu dhaabbataa fi socho'aa ti.
- Sirna Tooytuu (Block and Tackle): Kun gosa ribduu wal-makaa isa beekamaadha. Ribduuwwan hedduun siiqqee tokko irratti hiriiruun, Faayidaa Mekaanikaalaa daran guddisu. Faayidaan Mekaanikaalaa sirna kanaa lakkoofsa funyoowwan ulfaatinicha deeggaran wajjin wal-gita. Fakkeenyaaf, yoo funyoonni 4 ulfaatinicha deeggaran, MA isaa 4 ta'a.
Faayidaa fi Hojirra Oolmaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Ribduuwwan jireenya ammayyaa keessatti bakka hedduutti argamu:
- Bakka Ijaarsaa: Meeshaalee ulfaatoo ol-baasuuf olfuutuu keessatti.
- Meggoo (Olbaaftuu): Saanduqa meggoo ol-kaasuu fi gadi-buusuuf.
- Suphaa Konkolaataa: Motora konkolaataa kaasanii baasuuf.
- Alaabaa Fannisuu: Alaabaa utubaa dheeraa irratti fannisuuf.
- Meeshaalee Jimii: Meeshaalee ulfaatina ittiin leenjitan keessatti.
- Yabala Sharaa (Sailing Boats): Sharaa ol-kaasuu fi gadi-buusuuf.