Jechibsoo jechoota kubbaa miilaa
Kubbaan miilaa jalqaba bara 1863tti Ingilaanditti ta'e, taphoota kubbaa rukutuu of keessaa qaban kanaan dura baay'ee kan mul'atan ta'us. Ergasii jechoonni kubbaa miilaa waliin walqabatan baay’een gama adda addaa ispoortii kanaa fi aadaa isaa ibsuuf mul’ataniiru.
Galcheegaa/karrooyyee: Tapha kubbaa miilaa keessatti akka kubbaan hin seenneef kan eegu
Ittisaa: Taphataan ykn taphattoota karrooyyeen fuulduratti taphataniifi karrooyyee kannen gargaaran.
Taphataan sarara gidduu: Taphattoota garee keessa jiran kanneen ittisaa fi ittisa walitti hidhu, akkasumas lamaan isaanii iyyuu haleellaa fi ittisa.
Jijjiramaa (bench):-taphataa akka idileetti taphataa hin jalqabnee taane kan yeroo isaa tessoorra taa'ee eeguu
galchituu(Striker): Taphataan luullessaa(offensive) jalqabaa kan fuulduraa fi giddu taphatu kan hojiin isaa inni jalqabaa goolii galchuu ta'e dha.
buraala ykn Dureegaree: Maqaa/gahee hoggansa taphattuu tokkoof kennamu muuxannoo, dandeettii fi tarsiimoo tokko tokko irratti hundaa’uun.
Leenjisaa: Nama (taphataan hin taane) itti gaafatamaa leenjii atileeti ykn garee.
Abba murtii (Ref): Nama (dirree irratti), kan garee kamiyyuu kan hin taane, gareenis ta’e taphattoonni seera akka hin cabsine kan hordofuu.
Alaabaa Golee: Utubaa dirree kubbaa miilaa irratti golee tokkoon tokkoon isaa mallatteessu. Alaabaa halluu qabu naannoo meetira 5 ol dheeratu qaba.
beekuufuu(dive): Taphataan abbaa murtii amansiisuudhaan rukuttaa bilisaa akka isaaf kennuuf yaaluun itti yaadee yeroo kufe.
galchii: galchiin kan galfamu kubbaan sarara galchii (galcheegaa) yommuu darbudha.
Maanoo: Kubbaan harka taphaticha yeroo tuqxu, akka waliigalaatti balleessaa fi adabbii gosa tokkoo fida.
dogoggora(faawulii): Murteessaan taphatichi seera tokko akka cabse yeroo murteessu.
Kubbaa walabaa(iligooree): Kubbaa dhaabbataa ta’ee fi bu’aa balleessaa ykn adabbii garee morkataa irratti raawwatameen taphatichaaf badhaafamu gufuu malee rukutuudha.
Kaardii Diimaa: Kaardii xiqqaa abbaan murtii taphattuu tokko yeroo ari'u ol qabate (seera tokko tokko cabsuu isaatiin akka bahu isa gaafatu) .
Dhiticha fixxuu: Mala tapha walqixa xumure (tapha qixaa) xumuruuf gargaaru.
Dallaa: Sarara taphattoota gareen qindaa’ee wal cinaa dhaabbatanii rukuttaa adabbii ugguruu.
ofirraa deebisa/ fuggisaleela(Counter Attack): Tooftaa yeroo haleellaa tokkoof deebii kenninu fayyadamnu.
Geeba: geeba ykn siidaa xiqqaa gareen ykn namni dhuunfaa akka mallattoo injifannootti argatu
Qabxii: “galchii galchuu” (gocha) jechuun kubbaa galchiin garee isa kaanii keessa kaa’uudha (goolii eegaa bira darbee). Qabxiin (maqaa) qabxii gareen tokkoon tokkoon isaanii kuufamanis: “Qabxiin maali?” “Qabxiin 2 fi 1 dha.”
foriyoo/fishikaa: Sagalee qaraa abbaan murtii yeroo taphichi jalqabamu, yeroo dhaabbatuu fi yeroo xumuramu dhageessisu. Whistle jechuunis gochadha.
Walqixa (Draw): Gareen lama tapha tokko qabxii walfakkaatuun, ykn walqixa yeroo xumuran.