Dirree Incinnii
Aanaan Dirree Incinnii aanaalee godina Shawaa Lixaa keessatti argaman keessaa ishee tokkoodha. Magaalaa guddoon aanaa kanaa Incinnii jedhamti. Aanaa dirree incinnii gandoolee baadiyaa 21 fi bulchinsa magaalaa 1 walitti gandoota 22 qabdi.
Argama Aanaa Dirree Incinnii
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Aanaa dirree incinnii karaa bahaa aanaa tokkee kuttayee ,Karaa lixaa aanaa jibaat, karaa kaabaa aanaa tokkee kuttayee fi karaa kibbaa lixaa (aanaa ammayyaa tiin dangeefamttee argamtti. Aanaan dirree incinnii teessoo mootummaa naannoo oromiyaa finfinnee irraa Km 154 teessoo bulchiinsaa godina shawwaa lixaa kan taate amboo irraa daanddii gara wallaggaa geessu gudar irraa gara kibba lixaatti KM 40 fagaattee argamtti bal inni lafa aanaa kana 152,628 KM2 akka ta’e ragaan ni ibsa.
Teessuma Lafaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Aanaan dirree incinnii teessuma adda addaa qabdi kannen keessaa lafa badhee/diriiraa tulluuwwan fi hallayyaa yookaan irraan gadee of keessaa qabdi irra caalaan lafa aanaa kanaa diriiraadha
Haala Qilleensaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Aanaan dirree incinnii haala qilleensa jireenyaa ilmaan namaa fi bineensotaaf mijataa ta’e qabdi. Kanas kan taasise bosona uumamaan badhaate qabaachuu isheeti haaluma kanaan haala qilleensa aanaa kanaa yoo ilaallu dhiibbenttan (90%) baddaa yoo ta’u kan hafe dhiibbenttan (10%) badda daree dha.
Qabeenya Uumamaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Aanaan kun qabeenya uumamaa gosota adda addaatiin badhaatudha. Kanaafis sababni haala qilleensa ishee fi rooba yeroo yeroon argachuu isheeti qabeenya uumamaa aanaan kun qabdus kannen armaan gadiiti
Aanaan dirree incinnii laggeen bonaa fi gannaa yaa’an hedduu fi aanitti qaxxaamuranii darban hedduu qabdi. Laggeen kannen keessaa baldhoo ,jaarraa, hanee,hindhee, iyyaasuu,doongoo fi kkf isaan gurguddoodha.
Biyyeen gosa adda addaa aanichaa ni argamu. Biyyeen kunis oomisha qonnaa fi faayidaalee biroof ooluu kan danda’anidha biyyeen aanaa kana keessaatti argamanis biyyee suphee kan meeshaalee manaa adda addaa irraa hojjachuuf tajaajilu, biyyee diimaa oomisha midhaanii fi ijaarsaa manatiif kan oolu biyyee boora miidhagina manaa ykn mana dibuuf kan ooluu cirracha laggeen keessatti mldhatu maqaa dhahuun ni danda’ama.
Dacheen aanaa kanaa harkii hedduun bosonan kan haguugamedha. Bosona bebekamoo aanaa kanaa keessaa muraasni isaanii bosona roggee qarsaa, bosona dabballee , bosona doshee bosona gafaree , bosona roggee hilloo, bosonaa faaxoo fo kk f dha. Biqiltuuwwan muka biyya keessaa gosoota adda addaa kan akka gaattiraa baddaa, birbirsaa , eebicha, ejersaa, laaftoo, shimalaa/leemmana, abbayyii, heexoo, hoomii, qamaxxee fi k k f baay’inaan keessatti argamu
Aanaa kana keessatti bineensonii bosonaa, bineensonni manaa fi simbirroonni hedduu ni argamu kannen keessaa; bineensota bosonaa kannen akka Qeerransaa, Deeroo, Bosonuu ,waraabbessaa , kuruphee ,awwaal-diigessaa, sooyyambiifaa, qamalee, jaldeessaa, weennii,booyyee, jeedala/sardidaa fi k k f kaasuun ni danda’aa
Simbirrota akaakuu adda addaa kannen akka
· Quubsaa/ risaa gugee /Bullallaa , quuroo, aa’ee/haadha galatee, culullee, joobira/ruumicha, simbbirroowwan xixiqqoo fi k k f
Bineensota mana kannen akka
v Horii gaafaa kannen akka loon, re’ee, hoolaa
v Horii fe’insa/ kottee duudaa/ kannen akka fardaa, gaangee, harree
v Lukkuu fi kannen biro hedduminaan kan of keessaatti hammate qabdu dha.
Bu'uuraalee Misoomaa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Aanaan di/ incinnii tajaajila ibsa humna hydro elektrikii sa’aatii 24 tajaajilu kan magaala guddoo aanaa fi gandoota baadiyaa hunda tajaajilu qabdi akkasumas tajaajila bilbila dijitaalaa fi moobaayilii ni qabdi
Kolleejjii BLTO tokko
Manneen Barnootaa Sadarkaa lammaffaa lamaafi Sadarkaa tokkoffaa 40 ol qabdi
Baay'ina Uummataa
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Baay’inni uummata aanaa di/ incinnii ,akkaataa lakkofsa mana fi namaa bara 1999 E.C (2007 G.C) taasifameen
Kan baadiyaa;- dhi 33,362 dhalaa 33,902 walitti 67,264
Kan magaalaa dhi; 2197 dhalaa 2160 walitti 4357
Waliigalatti; dhi 40559 dhalaa 38062 walitti 78621
Gandoota Aanaa Dirree Incinnii
[gulaali | lakkaddaa gulaali]Incinnii 01
Arfinjoo Dagaa
Waldoo Hindhee
Hoomii Hanee
Naannoo Jidduu
Roggee Dagaa
Bolaa Garmaamaa
Bolaa Roggee
Bolaa Dammaqaa
Qorroo Qarsaa
Tokkee Lamaan
Tokkee Abuyyee
Gaamoo Gamballaa
Biloo Abbayyii
Muunyoo Basharuu
Buuyyamaa Qochoree
Buyyamaa Mijuu
Buuyyamaa Daalfoo
Buuyyamaa Dabballee
Buuyyamaa Roggee
Ajoo Qarsaa
Ajoo Qarsaa Bilii
Bakkeewwan Hawwata Tuurizimii Aanaa Dirree Incinnii
[gulaali | lakkaddaa gulaali]ü Bosona dabballee
ü Tulluu roggee
ü Bishaan ho’aa/xabala carrifattuu
ü Finca’aa carrifatuu
ü Finca’aa shaboo
ü Holqa gumbbii
ü Calalaqa doonjoo
ü Finca’aa harrii
ü Finca’aa dammaqaa
Bakkeewwan Ardaa Jilaa Aanaa Dirree Incinnii
[gulaali | lakkaddaa gulaali]§ Laafttoo sham’aloo/laafttoo yaa’ii
§ Bakka bobbaa jabbii-
§ Fooqa re’ootaa(bakka jaha /6)
§ Fooqa dullachaa fi kormaa(bakka afur/4)
§ Fooqaa diriirii
§ Laaftto faachaa/mirgaa
§ Bakka dagaagaan ittii qalamu
§ Fooqa dhankakaa
§ Bakka marga itti suuqatan
§ Laftoo komisaa
§ Irrenfata/bakka irreechaa
§ Tolcha fardaa
§ Fooqa kormaa
Aadaa Nyaataa Aanaa Dirree Incinnii
[gulaali | lakkaddaa gulaali]gosoonni nyaata aadaa aanaa kanatti beekamoo ta'an;-caccabsaa ,cuukkoo, marqaa, dhodhooboo/qorii/, hollataa/warqee irra kan hojjatamu,qincee, daabboo, buna qalaa, akaawwii, dinnicha, maxinoo, mulluu/suummoo, caabetaa, fi k k f
Dhugaatiiwwan aadaas kanneen bordee/farsoo oromoo, buqqurii, booka/daadhii, farsoo fi k k f beekamoodha.
Abo Abebe tiin qindaawee dhiyaate. Gaaffii fi yaada yoo qabaattan (abserdido@gmail.com or abserdido@yahoo.com) fayyadamuun gaafachuu dandeessu.