Marsaaritii

Kun suuraa iskiriinii marsariitii tokkoo ti. Marsariitiin suuraa kana irratti mul'atu wikipedia.org dha.

Marsariitiin (ykn Iddoola Saphaphuu, Afaan Ingiliffaan: Website) kuusaa fuula saphaphuu (web pages), suuraawwanii, viidiyoowwanii, fi qabiyyee dijitaalaa biroo kan wal-qabatan, kan maqaa qayee (domain name) addaa tokko jalatti argamaniifi yoo xiqqaate kaadimtuu saphaphuu (web server) tokko irratti maxxanfamaniidha. Marsariitiin qaama murteessaa Saphaphuu Addunyaa Maraa (SAM ykn WWW) yoo ta'u, namoonni iyya'aa (browser) fayyadamuun karaa Mantagoo (Internet) irraan ilaaluu danda'u. Marsariitiiwwan kan dhuunfaa, dhaabbata daldalaa, mootummaa, ykn jaarmayaa bu'aa malee hojjetuun kan qophaa'uu danda'u yoo ta'u, kaayyoo adda addaatiif tajaajilu.

Seenaa Marsariitii

Seenaan marsariitii dhaloota Saphaphuu Addunyaa Maraa wajjin hidhata cimaa qaba.

• Kalaqa: Bara 1990, Tim Berners-Lee, saayintistiin CERN (Awurooppaa) keessa hojjetu, Saphaphuu Addunyaa Maraa uume. Kaayyoon isaa inni guddaan saayintistoonni addunyaa maratti argaman salphaatti odeeffannoo akka wal-jijjiiran dandeessisuu ture.
• Marsariitii Jalqabaa: Marsariitiin jalqabaa addunyaa kan Berners-Lee'n uumame Hagayya 6, 1991 ummataaf banaa ta'e. Teessoon isaa info.cern.ch yoo ta'u, waa'ee piroojektii Saphaphuu Addunyaa Maraa, akkaataa marsariitii uumuu, fi mala barbaacha odeeffannoo ibsa ture.
• Babal'ina: Jalqabarratti marsariitiiwwan barreeffama qofa (text-only) turan. Haa ta'u malee, bara 1993 iyya'aan (browser) Mosaic jedhamu kan suuraa agarsiisuu danda'u uumamuun, marsariitiiwwan hawwataa fi salphaatti fayyadamuu kan danda'aman ta'an. Kunis babal'ina SAM fi uumama marsariitiiwwan miliyoonaan lakkaa'amaniif sababa guddaa ta'e.

Akkaataa Itti Hojjetu

Marsariitiin yaad-rimee Kaadimaa-Maamilaa (Client-Server) irratti hundaa'ee hojjeta.

1. Gaaffii (Request): Fayyadamaan teessoo marsariitii (fkn, `www.wikipedia.org`) gara iyya'aa (browser) isaa (kan akka Chrome, Firefox) keessa galcha.
2. Sirna Maqaa Qayee (DNS) Barbaaduu: Iyya'aan sun gara Sirna Maqaa Qayee (DNS) deemuun, teessoo maqaa sanaaf galmaa'e (Teessoo IP) barbaada.
3. Ergaa HTTP: Erga teessoon IP argamee booda, iyya'aan sun gaaffii aaloo HTTP (HTTP request) fayyadamuun gara kaadimtuu saphaphuu (web server) marsariitichaa erga.
4. Deebii Kaadimtuu (Server Response): Kaadimtuun saphaphuu gaaffii sana fudhatee, faayilota barbaachisan (barreeffama HTML, suuraawwan, faayilota CSS fi JavaScript) walitti qabee gara iyya'aa fayyadamaatti deebisee erga.
5. Agarsiisuu (Rendering): Dhumarratti, iyya'aan faayilota argate sana walitti qindeessuun gara fuula marsariitii ilaalchaaf qophaa'eetti jijjiiruun agarsiisa.

Elementoota Bu'uuraa Marsariitii

Marsariitiiwwan ammayyaa irra caalaan isaanii tekinooloojiiwwan bu'uuraa sadiin ijaaramu:

• HTML (HyperText Markup Language): Caasaa ykn lafee dugdaa marsariitii ti. Mata-dureewwan, keeyyatoota, suuraawwan, fi wal-qunnamtiiwwan (links) eessa akka kaa'aman murteessa.
• CSS (Cascading Style Sheets): Akkaataa marsariitiin itti mul'atu (miidhagina) too'ata. Kunis halluu, gosa barreeffamaa, bal'ina, fi caasaa waliigalaa fuula sanaa of keessatti qabata.
• JavaScript (JS): Amala socho'aa fi wal-qunnamtii (interactivity) marsariitiif itti gaafatamummaa qaba. Fakkeenyaaf, foomiiwwan galmeessuu, suuraawwan jijijjiiraman (sliders), fi wantoota yeroo cuqaafaman hojjetan hunda to'ata.

Gosa Marsariitii

Marsariitiiwwan akkaataa tekinooloojii fi kaayyoo isaaniitti bakka adda addaatti qoodamu.

Akka Tekinooloojii Isaaniitti

• Marsariitii Dhaabbataa (Static Website): Marsariitii salphaa kan fuulli isaa duraan dursee ijaaramee kaadimtuu irratti olkaa'amudha. Qabiyyeen isaa hamma jijjiiramuuf koodiin harkaam jijjiiramutti akkuma jirutti tura. Saffisaan bana, ijaaruuf salphaa, fi nageenyi isaa olaanaadha.
• Marsariitii Socho'aa (Dynamic Website): Qabiyyeen isaa yeroo fayyadamaan gaaffii dhiyeessu battalumatti kan uumamuudha. Daataabeesii (database) fi afaan barreeffamaa kaadimtuu irratti hojjetu (server-side scripting languages) kan akka PHP, Python, ykn Node.js fayyadama.

Akka Kaayyoo Isaaniitti

• Marsariitii Daldala Elektirooniksii (E-commerce): Wantoota bituu fi gurguruuf kan oolu (fkn. Amazon).
• Mardilba (Blog): Yaada dhuunfaa, barreeffama, ykn odeeffannoo yeroo yeroon maxxansuuf kan tajaajiludha.
• Marsaalee Hawaasummaa (Social Media): Namoonni wal-qunnamuu, yaada wal-jijjiiruu, fi qabiyyee uumuuf kan itti fayyadaman (fkn. Facebook, Twitter).
• Iddoola Odeeffannoo: Odeeffannoo waa'ee mata duree addaa irratti kan kennu (fkn. Wikipedia).
• Marsariitii Kuusojii Hojii (Portfolio Website): Hojii fi dandeettii dhuunfaa kuufamee itti agarsiifamuuf kan ooludha.
• Ulaa Oduu (News Portal): Madda oduuwwan haaraa addunyaa mararraa walitti qabee kan dhiyeessudha.

Adeemsa Ijaarsa Marsariitii

Marsariitii ijaaruun adeemsa adda addaa of keessaa qaba:

1. Karoora: Kaayyoo, dhageeffattoota, fi qabiyyee marsariitii murteessuu.
2. Saxaxa (Design): Akkaataa marsariitiin itti mul'atu (UI) fi fayyadamaaf mijaa'ina isaa (UX) saxaxuu.
3. Guddina (Development): Saxaxa sana gara marsariitii hojjetuutti jijjiiruu (HTML, CSS, JS fayyadamuun).
4. Qorannoo fi Maxxansa: Marsariiticha sirriitti hojjechuu isaa mirkaneessuu fi kaadimtuu irratti maxxansuun ummataaf banaa gochuu.
5. Suphaa fi Fooyyessuu: Yeroo yeroon qabiyyee haaromsuu, nageenya isaa eeguu, fi fooyya'iinsa barbaachisu gochuu.